Het geheim van shading – Portret tekenen leren

Hoe teken je schaduwen die niet abrupt maar geleidelijk in elkaar overlopen?

Van licht naar donker gaat in de natuur geleidelijk. Dat betekent dat in de overgang van zwart naar wit een tussengebied zit van grijs. Dat grijs zorgt voor de geleidelijke overgang wat tekeningen een realistische indruk geeft.

Dat doe je door de getekende vlakken niet in te kleuren (met grafietpotlood in dit geval) tot aan de randen. Als je nu gaat doezelen met een doezelaar of tissue doe je dat het best van het donkere vlak naar het lichtere.

Omdat je zo steeds wat grafiet van het donkere vlak mee sleept naar het lichtere en zo dan een geleidelijke, super realistische overgang van licht naar donker tekent.

Nou, makkelijk toch? Maar als met alles, als het makkelijk was kon iedereen het wel, nee, er zijn nog wel een paar puntjes:

Realistische schaduwen tekenen voor gezichten met potlood

Waar let je op als je de overgangen maakt

A dat je tekent in lagen en B als je het grijze deel, tussen het lichte en donkere vlak maakt, je vervaagt vanaf het donkere deel. Op die manier, van donker naar licht, sleept waar je mee vervaagt (doezelaar of tissue) automatisch wat grafiet van de donkere laag mee. En heb je zo de overgang naar het lichte deel te pakken.

Bij 1) zie je het tussengebied, is eigenlijk de onderste laag van de schaduw waar 2) bovenop ligt. Bij 3) zie je dat ik van de schaduw overgang maakte van wat ik aan grafiet mee sleepte vanaf het donkere deel (2)

A) het tekenen in lagen

Wil je de meest subtiele overgangen van licht naar donker, dat betekent meer gradaties van grijs in het overgangsgebied, dan is het handiger (en ook mooier) als je tekent in lagen. Op die manier kun je de overgang ook beter sturen.

De eerste laag in dit geval met houtskool potlood

Bij 1) zie je de houtskool gemend met 4B potlood, bij 2) het wit van het papier en bij 3) het donkere deel waar vanaf de rest van de toonwaarden zijn gemaakt

Als je hele donkere toonwaarden hebt, als bij deze voorbeelden kun je de onderste laag ook met houtskool beginnen. Houtskool heeft nog een voordeel, het vlek nogal. En dat maakt het ook makkelijker doezelen waarmee je dus prachtige overgangen van licht naar donker kunt tekenen.

Uitvergroting van het oor

dan heb je een idee hoe je de verschillende lagen gebruikt

1) Donkere lijn is houtskool gemend met 2B potlood
2) is heel licht 2B en gedoezeld
3) is ook 2 B maar gedoezeld met gum
4) is 4B over de 2b laag heen
5) Is houtskool gemend met 6B
6) is het wit van het papier

B) Vervagen doe je vanaf het donkere deel

Voor vervagen heb je een ondergrond nodig die de toonwaarde maakt van de getekende schaduw. Het donkere deel, de overgang en als je niet op het wit zit van het papier, het lichte deel

Door vanaf het donkerste deel te vervagen, of beter doezelen, sleep je meer van het grafiet mee naar het lichtere deel waardoor je haast als vanzelf zo’n prachtige overgang maakt.

Op de afbeelding hieronder experimenteerde ik door gewoon een hele donkere lijn naast een lichtere lijn met potlood te tekenen. Daarna ging ik er 1x overheen met een stuk tissue en jawel, je ziet het, gelijk een overgang van donker naar licht.

Wel gedoezeld je ziet het verloop van licht naar donker

Wat kan er fout gaan

Je kunt ook gaan vegen, grof geschut, een beetje net alsof je de bezem pakt. Nou ja, wat overdreven wellicht maar de bedoeling, als vaak met tekenen, is gevoel.

Niet hard drukken. Bij tekenen kun je beter iets een paar keer doen tot je er bent, tot je tevreden bent met de toonwaarde dan ineens vol gas.

Met vegen kun je door grafiet poeder op het papier te strooien en dan uitvegen met tissue of een kwast ook toonwaarden tekenen.

Houtskool vlekt het meest, grafietpotlood veel minder. Door die 2 te mengen kun je zo invloed hebben op de mate waarmee je de omliggende toonwaarden wilt doezelen.

1) houtskool vlek het meest, 2) houtskool en grafietpotlood al weer minder en bij 3) grafietpotlood vlekt het minst. (hangt wel af van de gradatie, B4 vlekt beter dan een H potlood)

Welk materiaal

Tissue, ik gebruik toiletpapier of gewone papieren zakdoekjes.
Doezelaars, eigenlijk staafjes geperst papier. Is niet zo geschikt voor hele grote oppervlakken maar je hebt wat nauwkeuriger bereik, wat bijvoorbeeld handig is bij de ogen tekenen. En je kunt prachtige effecten krijgen wanneer je de zijkant van de doezelaar gebruikt.
Gum, gaat het best als je ze in plakjes snijd want dan sleep je makkelijker steeds wat grafiet mee. Daarmee maak je hele bijzondere effecten waarvan dit voorbeeld, de staart van de vogel. Als je met gum over een grafiet laag gaat blijft er grafiet aan de gum zitten. De hoeveel grafiet, hoe hard je drukt en hoe dik je plakje is, bepalen het effect op papier.
Kwasten, vooral make-up kwasten omdat deze zacht zijn, in de schaduwen te doezelen. Je kunt er ook niet heel hard mee drukken waarmee je voorkomt dat je te snel te donker gaat. Te donker wil je ten alle tijden voorkomen want een donkere laag weghalen is echt een berenklus. Als je niet uitkijkt blijf je het altijd zien.

Wat zijn de verschillen in effecten

Tissue is handig voor grotere oppervlakken als bijvoorbeeld een achtergrond. Met een
doezelaar lijken potlood strepen al gauw net huidtinten en met gum ben je meer aan het smeren en verven met grafiet. Dat kan hele mooie effecten geven vooral bij de donkere toonwaarden wat je terugziet als je gaat haren tekenen.

Je moet ook veel kracht zetten om het uit te smeren in tegenstelling tot bij een kwast. met een kwast ben je dan ook het best af voor lichte lichte tinten. Al moet je wel opletten dat je het niet zo van het papier afpoetst want je drukt het niet echt in het papier zoals met potlood en gum.

Conclusie

Vervagen doe je het best vanaf het donkere deel. Omdat je vanuit het donkere deel meer grafiet meesleept dan wanneer je vanuit het lichte deel begint. Dat grafiet wat je meesleept, omdat het aan je tissue of gum blijft plakken, heb je nodig voor de laag die de overgang vormt tussen licht en donker.

Hier zie je het begin, 1 laag zwart, eigenlijk houtskool en een laag 4b erover, en de grijze laag. die de overgang naar het lichtste deel gaat worden

En zo ziet dat er dan na het doezelen uit. Voor deze gebruikte ik een tissue en voor de iets donkere delen tegen het zwarte aan een doezelaar. (kun je harder drukken, wordt het ook donkerder)

Ook is het beter om in lagen te tekenen. De effecten worden dan meer ‘soft’ wat er dan weer natuurlijker uitziet.

In het kort teken je dan zo’n overgang in drie delen. Het donkere deel, het overgangsdeel en het lichtste deel.

Als je die hebt doezel je de boel als het ware aan elkaar met een tissue, doezelaar of het kan zelfs met watten.

Om dat goed te laten zien hieronder nog 4 afbeeldingen waarin je ziet hoe je een donkere laag met houtskool geleidelijk laat overlopen naar de lichte toonwaarde. Bijvoorbeeld, als je op de laatste afbeelding ziet vanaf het haar naar de zijkant van een gezicht.