DOEZELAARS: WAT ZIJN HET EN HOE JE ZE GEBRUIKT
Een doezelaar is een hulpmiddel van opgerold papier waarmee je toonwaarden getekend met potlood vervaagt. Omdat de toonwaarden minder scherp lijken lijkt een tekening dan realistisch.
Door te doezelen krijg je dat realistische foto effect van huid op je tekeningen. Wat je op de afbeeldingen hierna ziet.
Hoe ziet een doezelaar er uit?
Een doezelaar is opgerold papier. Met een tekenpunt.
Doordat je de punt van het papier als je ware doopt in het grafiet ( door het over je getekende laag heen te halen) krijg je dat die getekende laag vervaagt.
Wat doet een doezelaar
Een doezelaar verspreid het grafiet van je potlood uit over het papier. In tegenstelling tot gum: dat neemt het pigment van het papier weg. (Met plakjes gum kun je ook fantastisch vervagen maar dat is een andere techniek)
Het oog op deze afbeelding zou je nooit zo kunnen teken met potlood alleen. Bij de pijlen zie je de nadruk nog eens van het wit van het papier. Hierna zie je nog een het verschil: voor en na het doezelen.
HOE GEBRUIK JE EEN DOEZELAAR
Met een doezelaar maak je de scherpe lijnen die ontstaan tussen de getekende lagen vager. Shading in het Engels. Door te vervagen lijkt zo’n getekende laag eerder op realistische huid.
Ik gebruik een doezelaar verder net als een potlood. Druk je er hard op dan wordt de laag die je doezelt donkerder en natuurlijk lichter als je niet hard drukt. Maar het mooiste is als je laag voor laag tekent.
Dus eerst een potlood laag, dan doezelen en dan de volgende potlood laag eroverheen. Zorg ervoor dat je niet hard drukt terwijl je doezelt. Als je dat doet zie je steeds de aanzet.
Waarom grafietpotlood en doezelaars combineren
Grafietpotloden en houtskool hebben het voordeel dat ze vlekken. Die eigenschap maakt dat je er geweldige effecten mee kunt tekenen die je met enkel potloden nooit voor elkaar krijgt.
Misschien probeerde je ook al eens met je vingers. Of met een wattenstaafje. Beiden werken wel maar niet geweldig. Met je vingers heeft als nadeel dat je lastiger kunt gummen op die plekken en een wattenstaafje doezelt zo weinig dat het lijkt of er maar weinig veranderd.
Wanneer gebruik je een doezelaar?
Wanneer je met een doezelaar over de getekende potlood laag gaat lijkt al heel snel op huid. Zonder al teveel moeite.
Je krijgt in de overgangen zo dat vervagende, dat het naadloos in elkaar overloopt.
Wat de toonwaarden ( de schaduwen) op een gezicht die foto like look geeft.
Waar hangt het resultaat vanaf
Doezelen doe je door met de doezelaar over de getekende laag te gaan. Het eerste waar je op onderuit gaat in het begin is dat je te hard drukt. Je tekent de mooiste portrettekeningen in lagen. Dat betekent dat je elke laag doezelt. Of je die foto like look krijgt hangt af van deze 4:
- hoe hard je drukt
- vanuit welke richting je doezelt
- dat het wit van het papier een rol blijft spelen
- en dat de schaduwen naadloos in elkaar overlopen
Moet je dan altijd een doezelaar gebruiken?
Nee. Het hangt af van: A) wat voor papier – Op heel glad papier verspreid het minder makkelijk. Waardoor je eerder de strepen van jouw potlood blijft zien. B) Hoe groot je tekent – een achtergrond met een doezelaar invullen….dan kun je het best tissue nemen. Een doezelaar heeft maar een kleine punt, dus dat schiet niet op als je bijvoorbeeld op 50×70 cm tekent.
Hoe hard je drukt met de doezelaar
Vergelijk deze 2 oefeningen maar met elkaar:
Hoe harder je drukt hoe meer je de boel dicht smeert (A) en dan gaat een andere voorwaarde voor realisme verloren: het wit van het papier. Op de andere zie je het grote verschil, hoe het wit van het papier nog steeds door de grafietlaag heen komt.
Bovendien ontstond er nog een ander probleem als je bij A) ziet. Die donkere plekken.
De richting van waaruit je doezelt
Die donkere plekken zijn de aanzet. Het punt waar je begin met doezelen. Wanneer er nog teveel grafiet aan de doezelaar of tissue zit krijg je bij de eerste aanzet, het punt waar je begint, al gauw een iets donkerder plek. De oplossing is dat je of aanwent om enkel van donker naar licht te doezelen.
Papier ’tanden’
En voor alles wat je doet geldt dat je niet hard op jouw papier drukt. Ook omdat je daarmee de structuur, de ’tanden’ van het papier vernielt. Wanneer je papier onder een microscoop legt zie je dat het oppervlak niet glad is. Ik gebruik Strathmore 400 of 360 grams acrylpapier.
Gebruik een tussenstap van het donkerste naar het lichtste
Doezelen wil ook niet zeggen dat je als vanzelf van donker naar licht gaat. Makkelijker is om er een tussenstap in te zetten. Op het voorbeeld zie je bij 1) houtskool waarnaast ik bij 2) met 4b potlood een lichtere tint tekende. Pas daarna doezelde ik de lagen zodat ze allen in elkaar overliepen.
Een punt is nog hoe je de lagen aanbrengt die je gaat doezelen. Ik geef de voorkeur aan kleine cirkels, meer cirkelvormige beweging zodat er altijd wit van het papier over blijft. En dat maakt het al snel levensecht.
Hoe maak je een doezelaar schoon?
In mijn geval: niet. Wat ik wel doe is hem voor het gebruik even over een stuk papier halen. Dan zie je vanzelf hoeveel er nog aan zit en of dat wel of niet veel invloed zal hebben.
Hoe slijp je een doezelaar?
Ook niet, het is opgerold papier. Als ze zodanig op zijn, wat ovrigens, bij mij dan zeker 3 jaar duurt, gooi ik ze weg en koop nieuwe.
De punten slijten zo weinig. Ik druk vrijwel niet op de doezelaar als ik ze gebruikt, ik gebruik vaak de zijkant van de punt en als ik een klein detail wil doezelen pak ik de dunste maat die ik heb.
Conclusie
Doezelen kent wel een paar valkuilen:
- je kunt teveel doezelen waardoor je alles dicht smeert
- onverwachte vlekken op plekken die je niet wilt
- de verkeerde soort doezelaar voor wat je wilt, soms kun je beter een kwast gebruiken om te doezelen
Maar als je tekent in lagen met potloden waarbij je iedere laag doezelt krijg je die foto like look uiteindelijk voor elkaar. Belangrijk is dat je niet hard drukt op je doezelaar. Vaak is het al genoeg door alleen het gewicht van de doezelaar op je papier te laten rusten. Dan krijg je het effect dat ontstaat doordat a) de schaduwen naadloos in elkaar overlopen en b) het wit van het papier er nog steeds doorheen schemert.
Portret tekenen is geen appeltje eitje
Omdat de meeste mensen achterstevoren beginnen
Logisch, want je wilt het liefst ineens een portret dat lijkt. Maar dat is gelijk aan de Mount Everst willen beklimmen zonder weten hoe je touw en gereedschap gebruikt.
Download het boek 7x Verschil door Paul Bakker
Ontdek hoe je stap voor stap realistisch gaat portret tekenen waarmee je een ‘amateuristische look’ voorkomt.