Het begin teken je met rechte hulplijnen
Een portrettekening begin je met een hulplijn voor de ogen. Je trekt een lijn die als het ware door het midden van de pupil gaat. Dat is je basis van waaruit je de rest van het portret tekent.
Wanneer je die basis hebt schets je de vorm van de ogen en de neus. De volgende de stap van je beginschets is de plaats van de lippen, die ik dan aangeef met 1 rechte lijn (door het midden van de mond) en dan de omtrek van het gezicht. Waarbij ik niet de omtrek teken maar enkel rechte lijnen gebruik. Lijnen die globaal, bij benadering de vorm van het gezicht aangeven.
In het kort dus, hoe begin je:
- Je tekent de hulplijn voor de ogen, op 2/3 van het papier
- Dan teken je de bovenkant van de neus met een rechte lijn
- Daarna met 1 streep geef je het midden van de mond (let op het perspectief)
- Dan de omtrek van het gezicht, globaal, enkel met rechte lijnen.
Nou is vertellen natuurlijk makkelijk gezegd. Maar in dit artikel ga ik je laten zien hoe begint, en de verhoudingen gaat tekenen.
Het begin van een portrettekening met rechte hulplijnen
Probleem nummer 1 bij portretten. Verhoudingen tekenen. Ik gebruik hiervoor hulplijnen. Dan, in het begin zoveel mogelijk rechte lijnen. Zodat je makkelijk de verhouding kunt inschatten. Ook gebruik ik de schaduwen, althans de randen daarvan om te zoeken naar de verhoudingen. Ik teken dan de schaduwen zelf nog niet, maar wel de lijnen die de schaduwen ( dus de randen van de schaduwen) over het gezicht trekken.
De start vanaf streep 1
- Start met een streep om de ooglijn (1) en (4) (net nog zichtbaar) te tekenen. Zodat je zeker weet dat de ogen op de juiste manier in het gezicht staan, en niet eentje hoger of lager.
- Vervolgens kijk je naar de lijn (5) waarop je de neus tekent, in welk hoek staat deze ten opzichte van de ooglijn?
- Wanneer de ogen er op staan en de neuslijn zijn kun je verder met de licht en schaduw vlakken globaal te schetsen (6,3 en 2) die het gevolg zijn van de gebruikte belichting. Met de lijn 3 schatte ik de afstand tussen oog en neusvleugels en lijn 6 de breedte van het gezicht.
Cirkels en andere bolvormige opzetjes zijn eerder een omweg dan hulp
Ik begin nooit met een cirkel. Leidt alleen maar af van de werkelijke vorm. Ik teken liever gelijk wat ik zie en vereenvoudig dat met rechte lijnen voor de eerste strepen. Het punt is dat wat je uiteindelijk tekent is het licht dat op een vorm, dus gezicht valt. En niet de vorm, zelf.
Dat wil niet zeggen dat je altijd gelijk goed zit. Maar dat is niet erg. Wat je tekent is een geraamte maar dan niet star. Het is een richtlijn. Als je al las kan gelijkenis nog omvallen door de schaduwen. Pas als deze erin staan is een tekening definitief.
Waarom ogen vaak niks vertellen in een portret.
Je kent het gezegde vast: ogen die spreken. Maar hoe ga je dat tekenen? Nou zijn er veel dingen die een rol spelen maar eentje haal ik hier naar voren: contrast. Contrast en nog eens contrast. Vooral bij beginnende tekenaars en tekenaressen ontbreekt het het. Natuurlijk, dat is gewoon ervaring.
Een overzicht: de lijnen tekening maak ik met zacht potlood. Waarbij ik gelijk die plekken aangeef die wit moeten blijven. Teken die wel iets groter dan ze uiteindelijk moeten worden.
Het is namelijk makkelijker om ze kleiner te maken dan groter. Maar dat kun je je wel voorstellen op een oppervlakje wat nog 2-3 centimeter groot is.
Hoe teken je wimpers?
- Met een vlijmscherp 3B potlood
- Een wimper is puntig dat teken je het best door als je onderaan begint wat harder te drukken dan je aan einde van de wimper doet.
- En wimpers zijn het mooiste als je ze in één keer, met één beweging, tekent
Dat gaat 100x goed. Maar ja, net die 101e keer. Te breed, geen punt, te dik, noem maar op.
Met een elektrische gum kun je heel fijne puntjes als het waren schaven. Door net langs de rand van de punt te gaan. Haal je steeds wat weg tot je een punt krijgt.
Een wimper is puntig en dat teken je het best door als je onderaan begint wat harder te drukken dan je aan einde van de wimper doet. Hier is een scherp 3B potlood gebruikt.
Let erop dat je ze niet gelijkmatig verdeeld. Voor je het weet heb je alle boogjes bijna evenwijdig naast elkaar staan. En dat oogt vreselijk onnatuurlijk.
Ik maak het wit, de reflectie in de ogen altijd groter dan ze zijn op de foto, of in het echt.
Beginnen met de schaduwen tekenen
Bij deze portrettekening maakte ik de schaduwen meer stuk voor stuk. Waardoor je niet echt de opbouw in lagen hebt.
Dat maakt het lastiger om ze vloeiend in elkaar te laten overlopen. 2) is de schaduwlijn van de kaak, 4) en 1) is 2B potlood. Bij 5) de kin maakte ik het al gelijk wat donkerder.
Het is makkelijker om als het ware vanuit het donkere deel de kin vloeiend te krijgen dan dat alleen met een lijn voor elkaar te krijgen.
Door de donkere partij aan de rechterkant (de foto hierna) komt de vorm van het gezicht naar voren. Je kunt vormen ook laten ontstaan door de toonwaarden die er tegenaan ligt te tekenen. Natuurlijk, schaduwen in een gezicht zijn uiteindelijk geen lijnen. Maar enkel vlakken die in elkaar overlopen.
En zo ziet het eruit na het doezelen. Bij (1) is het donkere deel 2B potlood en het lichte deel H. Bij (2) is het donkere gemaakt met F (onderlaag) en daarna 2B. Die onderlaag had een doel namelijk de bovenlaag bijwerken met gum. Bij (4) is ook 2B gebruikt, net als bij (3): 2B over H.
Huid tekenen met potlood
Wanneer je echt donkere schaduwen wilt kun je die beter in lagen tekenen. Krijg je meer vloeiender overgangen tussen licht en donker. dat ziet er ook veel echter uit. Als je dan nog leert kwasten te gebruiken wordt het helemaal geweldig.
Hoe teken je huid met potlood?
- Je neemt schuurpapier en schuurt de punt eraf
- Met een stomp potlood maak je cirkelvormige bewegingen, bij de pijl nr 5, op het papier.
- Druk vooral niet te hard, want dan zie je steeds de aanzet van ieder cirkeltje
Waarom cirkeltjes? Dat zijn niet letterlijk cirkels maar meer cirkelvormige bewegingen. Het doel is dat het wit van het papier zichtbaar blijft. Wit is als het ware de natuurlijke die huid van zichzelf altijd heeft. Dat maakt een tekening wel meer net echt.
De belangrijkste fout die ik maakte was het NIET tekenen in lagen.
En de achtergrond is een laag 4B, grafietpoeder en tissue. Meer niet.
Het voordeel van doezelen is dat het al vrij snel lijkt op huidtinten. Zeker als je een beetje knap papier pakt. Nog een groot verschil met die uit 2013 zijn de haren. De opzet van de haren probeerde ik door potlood en houtskool te mengen maar ik weet nu dat je haren tekenen beter kunt doen met gum.
Misschien weet je al dat toonwaarden niet op zich zelf staan. Kun je zien als je een grijs vlak neemt en daar wit in zet. Als je dan een tweede maakt en je vervangt dat grijs voor zwart gaat je wit meer stralen. Bij wijze van natuurlijk maar het lijkt dan meer helder.
Dat kun je met portretten ook. Door de achtergrond te gebruiken en die grijs of zwart te maken. En dan ben je gelijk een stap verder want je bent aan het spelen met licht. Waarmee je de sfeer van een tekening laat zien.
Conclusie over het beginnen met portrettekenen
Nou heb ik in de afgelopen jaren veel geleerd, soms met het bekende door schade en schande, maar uiteindelijk hielpen ze wel. Hieronder:
Eerst in beeld om je het verschil in tekentechniek te laten zien. Je ziet op de eerste afbeelding hoe ik nog niet overweg kom met schaduwtinten en doezelen. En nog wel een paar puntjes, kijk maar eens naar de mond. Op de tweede uit 2013, o.k. nog lang niet perfect, maar je ziet het grote verschil. En dat is gewoon tekentechniek.
wat ik leerde over portret tekenen
- Naar mijn ervaring nu zijn de beste portretten die ik op ‘ooghoogte’ tekende en/of waar de persoon je aankijkt.
- Haren tekenen gaat veel beter wanneer je gum gebruikt. Een beetje aparte techniek maar het werkt geweldig.
- Dat je niet teveel soorten potloden gebruikt. 3 hardheden en houtskool is altijd ruim voldoende.
- Dat ik met een achtergrond mooier vind dan zonder. Oh ja, persoonlijk maar een achtergrond laat elk gezicht wel beter uitkomen.
- Leren tekenen en zeker portretten heeft tijd nodig. En het gekke, wat je eerst geweldig vond aan een tekening, daar denk je een jaar later heel anders over.
- Dat wat voor papier je neemt nog zwaarder telt dan welk potlood.
- Verhoudingen altijd lastig blijven, hoeveel je er ook maakt.
- Dat portret tekenen ook gaat met een half uur per dag. Heb je in 3 tot 3,5 weken ook een heel portret.
- Dat het elektrische gum één van van de meest gebruikte dingen is omdat je er heel fijn (klein) mee kunt tekenen.
- Dat ik nog altijd te weinig geduld heb.
- Dat je tekeningen beter worden als je er minder over nadenkt.
- Goed of slecht erg relatief is. Er zijn nog altijd veel mensen beter dan ik.
Portret tekenen is geen appeltje eitje
Omdat de meeste mensen achterstevoren beginnen
Logisch, want je wilt het liefst ineens een portret dat lijkt. Maar dat is gelijk aan de Mount Everst willen beklimmen zonder weten hoe je touw en gereedschap gebruikt.
Download het boek 7x Verschil door Paul Bakker
Ontdek hoe je stap voor stap realistisch gaat portret tekenen waarmee je een ‘amateuristische look’ voorkomt.
