leren tekenen met potlood

14 was ik toen ik lachend mijn 10 voor tekenen kreeg. Op school. Niet omdat ik geweldig kon tekenen…. Het was een roofvogel met potlood. 

Wat ik deed: ik plukte een foto uit een tijdschrift en tekende hem na. Daarna deed ik hetzelfde. Maar nu uit mijn hoofd. Ik vergeleek en tekende hem opnieuw. Net zolang tot ik hem goed had. Uit mijn hoofd. Tijdens de tekenles was het dus een koud kunstje.

Nou was dit natuurlijk een behoorlijk omslachtige manier, maar ja, daar was ik toen nog niet zo mee bezig.

Mijn naam is Paul Bakker en ik leerde tekenen door natekenen. Later begreep ik door vormen te vereenvoudigen dat het sneller en makkelijker ging.

Wanneer je nu kijkt op internet kom je vooral veel ‘oefeningen’ tegen waar je jezelf kunt storten op allerlei saaie vormen. Om dingen als perspectief, negatieve ruimte en zelfs op zijn kop tekenen onder de knie te krijgen.

Ik zie dat als een omweg naar wat je wilt. Ben er ook nooit aan begonnen.

In dit artikel laat ik je 3 dingen zien die je een mooie start geven bij het leren tekenen.

Dat begint met zoiets basic als papier, maar, ik zie het tijdens de workshops en aan mensen die meedoen met Net Echt Online: papier wordt nog altijd onderschat. En juist dat papier zorgt er ook voor dat tekeningen wel of niet realistisch lijken. Zit jij uren te ploeteren, wordt het een zoepzooitje en denk je ik zal wel geen talent hebben of zo. Mooi niet: check je papier.

Dan hulplijnen. Zegt het al. Werkt in basic zo: teken een cirkel uit de losse hand. Ja, knap lastig. Zet er een vierkantje omheen en doe het nog eens. Beter.

Dan: ook iets wat, zeker al je net begint, ontbreekt: echt zwart/wit. Platte tekeningen levert dat op. 

Neem knap papier

Ik geef ook tekenles. Aan het begin vraag ik altijd: ‘En waar teken je op?’ Ehh, nou op papier??? Ja, gewoon bij de Hema of er komt een blok van de Action voorbij. Meestal een a4 formaatje en een enkeling waagt zich op een 30×40 cm.

‘Wat?!’ zeg ik dan. Je begrijpt: verbazing aan de tekentafels.  En ik schrijf groot op het bord: ‘Doe dit nou niet!’

Gewoon (goedkoop) tekenpapier is spekglad. Zonder structuur. Kun je niet echt doezelen. En jij maar blijven denken dat het allemaal alleen aan jou ligt. Maar het is een combi waarin materiaal en zeker papier een veel grotere rol spelen dan je verwacht.

Koop goed papier. Het goedkope papier is prima voor schetsen, probeersels en experimenten. 

Ja, een voorbeeld dan: eigenlijk kun je het beter zelf uitproberen, dan merk je gelijk hoe papier niet alleen tegenwerkt maar ook voor je kan werken….

Maak het jezelf niet onnodig moeilijk. Je steekt veel tijd in een tekening. 

Koop  Strathmore 400, Canson 160 grams of 360 grams Acryl. Strathmore 400 serie heb je in verschillende maten, zelf pak ik altijd a2

Natuurlijk heb je nog meer goede merken. Waar het om gaat is bijvoorbeeld het verschil hieronder.  Dikker papier is beter doezelen.

De eerste schets is op goedkoop papier, Spekglad. Doezelen? Ho maar…

Je krijgt vlekken en het wordt snel te donker. De tweede ging op Strathmore papier. Yes! Mooie schaduwen en pikzwarte achtergrond. Dat is wat ik wilde zien.

Teken eerst  hulplijnen

Dit werkt niet alleen bij portretten zo maar ook bij alles wat je verder maar wilt tekenen.

Met hulplijnen vind je makkelijker de verghoudingen van welke vorm dan ook en dus zeker bij die van een gezicht. 

Ik maakte veel van dit soort tekeningen waar vooral de eerste lijnen er nog al hoekig uitzien. Maar het is makkelijker eerst rechte lijnen te tekenen waarna je er vervolgens de  gebogen tegenaan zet. 

De hoek van een lijn

Hulplijnen maken een hoek ten opzichte van de randen van jouw papier. 

Op dit schetsje zie je hoe dat eruit ziet. Wat je nu doet voor je begint is de globale richting van een lijn tekenen. Dat doe je door te kijken welke hoek die lijn maakt met de rand van jouw referentie, meestal een foto.

Als je die hebt is het opeens veel makkelijker om de lijn die bijvoorbeeld de wang maakt er naast te tekenen. Dat voorkomt bijvoorbeeld dat je de inkeping bij de mond 1) te fors maakt.

Wat je vaak ziet bij beginners.  Ook de kin 2) geeft nog weleens problemen maar met deze lijnen kun je precies bepalen hoe die ronding getekend moet worden.

Wat ik ook wel teken zijn de lijnen om de ogen op hun plek te krijgen (3) Omdat je zo voorkomt dat je de wenkbrauwen te dicht of te ver van de ogen tekent.

In deze video hoe je langs de rechte lijnen het gezicht tekent

Denk na over contrast

Je staat er in het begin niet zo bij stil misschien maar waar tekeningen op stuk gaan, zeker in het begin, is het ontbreken van echt zwart. En dat is ook een hele opgave als je dat enkel met grafietpotlood wilt doen. Zet maar eens een rijtje ingetekende vierkantjes naast elkaar.

De eerste met een B, de tweede met een 3B, en dan 4 en 9B. Wat je ziet is: een rijtje grijze vlakken. Van licht naar donker. Maar geen zwart.

Zwart heb je nodig in de schaduwen tenzij je high key of low key gaat tekenen, je weet wel, alsof je door een soort mist kijkt. 

Maar met zwart krijg je meer ‘diepte’ dus de illusie van 3 dimensionaal in tekeningen. En dat zorgt er dan weer voor dat ze ‘echter’ lijken.

Met contrast kun je ook accenten leggen

Op de volgende afbeeldingen: de lichte vlakken op de achtergrond leggen (onbewust) het accent op de ogen.  De achtergrond tekende ik met houtskool, 4b potlood en tissue.

Ook op de fantasy tekening nam ik houtskool. Om de donkere delen te tekeningen kun je niet zonder. Dan lijkt de tekening wel plat, en is het perspectief opeens een stuk minder. 

Diepte/perspectief met contrast

Op een foto staan veel meer toonwaarden dan echt nodig  voor een tekening. Iets wat ik bewust leerde was het gebruiken van toonwaarden planning.  Dat lijkt niet zo spannend maar geeft je inzicht in waar je accenten legt in een tekening.

Na verloop van tijd denk je er niet meer over na maar voordat het zover is loont het de moeite om bewust een aantal tekeningen te maken waarbij je planning consequent gebruikt. 

Waar het met toonwaarden op neer komt is: donker lijkt meer op de voorgrond en licht wijkt als het ware naar achteren. Tja, net als je naar buiten als je naar de horizon kijkt. Als je niet midden in een woonwijk staat natuurlijk.

Deze is bijna klassiek als het om toonwaarden gaat. De grote contrasten zitten in de ogen en bij de haren van het gezicht. Donker, groot contrast, trekt naar de voorgrond. Alles wat licht is lijkt verder weg.

Compositie met contrast

In deze tekening ‘EVA’ zitten een aantal compositieregels. Als bij 1) details trekken aandacht, dus op de voorgrond. 2) Meer contrast komt ook naar voren. Bij 3) zie je dat het water naar achteren minder toonwaarden heeft. (vager, net als in het echt)

Het enige nadeel in zwart wit is nu dat de slang in de boom vrijwel wegvalt.  Dat kun je met kleur wel weer oplossen. Maar ja, heb jij misschien ook wel, over elke tekening valt wel wat te piepen.

• 1 Meer details op de voorgrond
• 2 donkere plekken in het water trekt naar voren
• 3 minder details en contrast verschil in de achtergrond
• 4 de slang in de achtergrond valt teveel weg
• 5 extra details

Maar voor je vervalt in de rol van criticus is het, weet ik nu uit ervaring, beter om je tekening eerst aan iemand te laten zien. O.k. loop je de kans dat ze over dingen vallen waar jij nog niet aan dacht maar toch, iedereen bekijkt een plaat weer op zijn of haar manier. Ja, misschien lastig, maar toch kun je er iets van opsteken.

Even super kort – hoe werkt het dan met compositie?

O.k. nu ga je iets vinden, van deze compositie hieronder. En wat jij vind van deze compositie, dat verschil, is jouw gevoel, als je ontdekt, haast als vanzelf….voor compositie.

Jij mag zeggen welke van de 2 je meer aanspreekt. Dat antwoord is gevoel voor compositie.

Compositie – kan ook met zwart en wit. Of in ‘vak’ termen: de toonwaarden

Dezelfde tekening. Je ziet wat zwart doet. Frontale botsing met boom.

Een stap verder, accent naar de achtergrond waardoor er meer diepte komt.

En door de ‘verbindingslijn’ door te maken leg je de link met de achtergrond

7 punten op een rijtje:

1. Begin niet met alles tegelijk. Leer ze stuk voor stuk zoals het realistisch haren tekenen, huidtinten tekenen, ontdek waarom je niet foto realistisch kan tekenen zonder doezelaar, experimenteer met doek, watten, tissue en gum.
2. Het meest onderschatte van alles: goed papier. Laat papier niet tegen je werken. Goedkoop is …Ik teken op Strathmore 400, Canson 160 grams, of acryl papier 360 grams
3. Heb je nog lawaaibomenpapier over? Gebruik het om te schetsen. Kun je gummen en strepen tot het helemaal goed is. Zet het dan met een Light Pad over op goed papier. Beschadig je het goede papier niet.
4. Teken met hulplijnen. Gaat veel makkelijker en je hebt eerder de juiste vorm te pakken.
5. Twijfel je over perspectief in jouw tekening? Zet er een kubus op/over/omheen. Dan zie je het gelijk.
6. Koop een zak watten. Slijp jouw potloden met een mes en bewaar het grafietpoeder. Met watten en grafietpoeder maak je prachtige achtergronden en meer…zoals wolken. Kortom: experimenteer.
7. Gebruik houtskool. Het is 1 van de 3 waarmee je gelijk 80% meer realistisch gaat tekenen