leren tekenen met potlood

Over portret tekenen vind je bergen info via Google en YouTube

Wanneer je zoekt op internet naar ‘portret tekenen’ krijg je allerlei tips met oefeningen. Maar die zijn vaak meer een omweg dan hulp.

Een portrettekening leren tekenen: waar begin je?

Gaat een beetje als eerste rijles: misschien weet je die nog. Remmen, koppeling in, richtingaanwijzer uit en over je schouder kijken, binnen buitenspiegel..het hield maar niet op. En tussendoor nog even wild overstekende fietsers ontwijken.

Nou ja, alles krijg je onder de knie. Uiteindelijk. Nu is autorijden gewoon, o.k. dat van die fietsers misschien (nog) niet zo dan. Maar uiteindelijk is dat met leren portretten tekenen het zelfde.

Deze pagina is dan ook zo’n beetje je eerste rijles. O.k. misschien al gelijk een paar extra maar vanaf streep 1 dan.

• hoe je begint,
• de opbouw van een portrettekening,
• invullen met schaduwen en de achtergrond. Met 2 punten waarmee je ogen realistischer tekent terwijl je ze juist niet exact gelijkend maakt. Maar het lijkt juist of je dat wel deed. Nee, nee, nee, geen toveren met potlood, nou ja, het is eigenlijk omgekeerd: portretten leren tekenen is natuurlijk een illusie. Op papier dan. Het is en blijft gewoon plat. Maar aan jou om juist die indruk te wekken dat het gewoon net echt lijkt.

Inhoud

1. De opzet door rechte hulp lijnen 
2. Ogen tekenen
3. De toonwaarden voor de schaduwen invullen
4. Doezelen (vervagen) met tissue of doezelaar waardoor de schaduwvlakken in elkaar overlopen
5. De donkere delen van het haar met houtskool tekenen
6. De achtergrond met houtskool (wordt donker) of met grafietpoeder ‘kwasten’ ( wordt lichter)
7. Lichte delen aanbrengen in gezicht of achtergrond met plakjes gum of elektrisch gum

Gelijkenis valt of staat niet met de lijnentekening alleen, de opzet van een portret. Maar is een wisselwerking tussen de eerste schets en de schaduwen. Dat kun jezelf ook onderzoeken. Met dit experiment: trek de lijnen van een foto over. Zet die lijnen op je tekenpapier. En teken er dan de schaduwen in. 10 tegen 1 dat het nog niet zomaar net echt lijkt

De opzet van een portrettekening door rechte hulplijnen 

Om de juiste plek voor de ogen, neus en de mond te tekenen gebruikte ik hulplijnen. Hieronder portret nummer 1: de opzet.

Start met een streep om de ooglijn (1) en (4) (net nog zichtbaar) te tekenen. Zodat je zeker weet dat de ogen op de juiste manier in het gezicht staan, en niet eentje hoger of lager.

Vervolgens kijk je naar de lijn (5) waarop je de neus tekent, in welk hoek staat deze ten opzichte van de ooglijn?

Wanneer de ogen er op staan en de neuslijn zijn kun je verder met de licht en schaduw vlakken globaal te schetsen (6,3 en 2) die het gevolg zijn van de gebruikte belichting. Met de lijn 3 schatte ik de afstand tussen oog en neusvleugels en lijn 6 de breedte van het gezicht.

Cirkels en andere bolvormige opzetjes zijn eerder een omweg dan hulp

Ik begin nooit met een cirkel. Leidt alleen maar af van de werkelijke vorm. Ik teken liever gelijk wat ik zie en vereenvoudig dat met rechte lijnen voor de eerste strepen.

Daarmee heb je de opbouw voor een groot deel klaar maar, soms kom je wanneer je de tekening even weglegt en later weer op pakt, tot de conclusie dat je er net naast zit.

Tot die conclusie kom je nooit als je niet eerst tekent. Dat is de reden waarom je een lijnen tekening beter niet met een hard potlood kunt maken maar met B. Die lijnen kun je nog weg gummen zonder dat je er later iets van ziet. Of overheen tekenen als je niet te hard hebt gedrukt bij het maken van die eerste lijnen.

Bij de tweede afbeelding ( hierna) zie je dat de wenkbrauw een correctie nodig had, hij stond iets te plat. Evenals de neus die nu wat preciezer is weergegeven. Ook de kaak lijn is getekend (2) om de richting vast te stellen. 

Lastig is de kant bij (1) vanwege de gezichtsuitdrukking, wanneer zoiets problemen geeft los je dat op door rechte lijnen te tekenen. Dan houd je een wat hoekig gezicht over maar daar is makkelijker de vloeiende lijn in te tekenen dan zo uit de losse hand.

Ogen tekenen voor een portrettekening

Voor ik verder ga met schaduwen werk ik eerst de ogen uit. Dat geeft je een referentie voor de toonwaarden en voorkomt tijd verspilling. Ogen niet goed = prullenbak.

Ogen tekenen is een hoofdstuk apart omdat je veel details kwijt moet op een heel klein oppervlak. En ze moeten contrastrijk zijn. Wil je ze echt laten lijken.

Daarom gebruik ik houtskool. Misschien is het persoonlijk, maar de ogen in een portrettekening moeten er gewoon uitspringen.

De stappen van een oog tekenen

Ik teken ze volgens een vast concept. De lijnen tekening maak ik met zacht potlood. Waarbij ik gelijk die plekken aangeeft die wit moeten blijven. Teken die wel iets groter dan ze uiteindelijk moeten worden.

Het is namelijk makkelijker om ze kleiner te maken dan groter. Maar dat kun je je wel voorstellen op een oppervlakje wat nog 2-3 centimeter groot is.

Wimpers zijn het mooiste als je ze in één keer, met één beweging, tekent. Dat gaat 100x goed. Maar ja, net die 101e keer. Te breed, geen punt, te dik, noem maar op. Geen paniek: 1) de elektrische gum.

De verschillende toonwaarden van de schaduwen invullen met F en 2B

Bij deze portrettekening maakte ik de schaduwen meer stuk voor stuk. Waardoor je niet echt de opbouw in lagen hebt.

Dat maakt het lastiger om ze vloeiend in elkaar te laten overlopen. 2) is de schaduwlijn van de kaak, 4) en 1) is 2B potlood. Bij 5) de kin maakte ik het al gelijk wat donkerder.

Het is makkelijker om als het ware vanuit het donkere deel de kin vloeiend te krijgen dan dat alleen met een lijn voor elkaar te krijgen.

En zo ziet het eruit na het doezelen. Bij (1) is het donkere deel 2B potlood en het lichte deel H. Bij (2) is het donkere gemaakt met F (onderlaag) en daarna 2B. Die onderlaag had een doel namelijk de bovenlaag bijwerken met gum. Bij (4) is ook 2B gebruikt, net als bij (3): 2B over H.

Portret tekenen in lagen met potlood

Wanneer je echt donkere schaduwen wilt kun je die beter eerst tekenen en niet over een andere laag. Gelijk met 2B want 2B over F geeft een ‘zachter’ resultaat. (minder contrast)

Voor huid, schaduwen, tekenen gebruik ik vaak een stomp potlood. Even over een stuk schuurpapier halen en klaar. Het voordeel van stomp is dat je makkelijker kleine cirkeltjes op je papier krijgt die de basis zijn voor de eerste schaduwen.

Waarom cirkeltjes? Dat zijn niet letterlijk cirkels maar meer cirkelvormige bewegingen. Het doel is dat het wit van het papier zichtbaar blijft.

Deze tekening is wel opgebouwd in lagen. ( de onderlaag is F potlood) Hier werkte ik de schaduwen verder uit met een doezelaar.

Het voordeel van doezelen is dat het al vrij snel lijkt op huidtinten. De opzet van de haren probeerde ik door potlood en houtskool te mengen maar ik weet nu dat je haren tekenen beter kunt doen met gum.

Doezelen (vervagen) met tissue of doezelaar waardoor de schaduwvlakken in elkaar overlopen

Misschien weet je al dat toonwaarden niet op zich zelf staan. Kun je zien als je een grijs vlak neemt en daar wit in zet. Als je dan een tweede maakt en je vervangt dat grijs voor zwart gaat je wit meer stralen. Bij wijze van natuurlijk maar het lijkt dan meer helder.

Dat kun je met portretten ook. Door de achtergrond donker te maken dan het gezicht.

De donkere delen van het haar tekenen

De achtergrond tekenen

met houtskool (wordt donker) of met grafietpoeder ‘kwasten’ (wordt lichter)

Nou is er nog wel een puntje, of beter een vet punt. Zo’n achtergrond is monnikenwerk. Je zet eerst kruislings 2 lagen houtskool op. Streep voor streep. Daarna meng je het met 4B potlood door cirkelvormige beweging met potlood.

Yes, als tegenprestatie: je krijgt het echt mooi zwart. En heel meditatief zullen we maar zeggen, goed voor de rust. Maar ik pak voor achtergronden als ze niet pikzwart hoeven toch liever grafiet poeder en watten.

De lichtvlekken van de haren maakte ik met plakjes gum. Snijd ik in allerlei vormen. Bijvoorbeeld voor haren puntig, zodat je redelijk precies kunt gummen.

De elektrische gum is hier niet geschikt voor omdat je teveel kracht moet zetten. En dan vliegt hij zo het papier af.

Lichte delen aanbrengen in gezicht of achtergrond met plakjes gum of elektrisch gum

Licht maakt dat een tekening tot leven komt. Moet het echt wit blijven dan laat ik die delen open. ( het wit van het papier) Zit er grijs in: pak ik een gum.

Nou heb ik in de afgelopen jaren nog wel een ‘paar dingetjes’ geleerd, soms met het bekende door schade en schande, maar uiteindelijk hielpen ze wel. Heb er een aantal hieronder neer gezet:

Wat ik leerde over portrettekeningen maken

1. Naar mijn ervaring nu zijn de beste portretten die ik op ‘ooghoogte’ tekende en/of waar de persoon je aankijkt.
2. Haren tekenen gaat veel beter wanneer je gum gebruikt. Een beetje aparte techniek maar het werkt geweldig.
3. Dat je niet teveel soorten potloden gebruikt. 3 hardheden en houtskool is altijd ruim voldoende.
4. Dat ik met een achtergrond mooier vind dan zonder. Oh ja, persoonlijk maar een achtergrond laat elk gezicht wel beter uitkomen.
5. Leren tekenen en zeker portretten heeft tijd nodig. En het gekke, wat je eerst geweldig vond aan een tekening, daar denk je een jaar later heel anders over.
6. Dat wat voor papier je neemt nog zwaarder telt dan welk potlood.
7. Verhoudingen altijd lastig blijven, hoeveel je er ook maakt.
8. Dat je met een half uur per dag in 3 tot 3,5 weken ook een hele portrettekening kunt maken
9. Dat het elektrische gum één van van de meest gebruikte dingen is omdat je er heel fijn (klein) mee kunt tekenen.
10. Dat ik nog altijd te weinig geduld heb.
11. Dat je tekeningen beter worden als je er minder over nadenkt.
12. Goed of slecht erg relatief is. Er zijn nog altijd veel mensen beter dan ik.