leren tekenen met potlood

Toen ik  14 jaar was kreeg ik een 10 voor tekenen op school. Niet omdat ik geweldig kon tekenen…. Het was een roofvogel getekend met potlood. 

Wat ik deed was dit: ik plukte een foto uit een tijdschrift en tekende hem na. Daarna deed ik hetzelfde. Maar nu uit mijn hoofd. Ik vergeleek en tekende hem opnieuw. Net zolang tot ik hem goed had. Uit mijn hoofd. Tijdens de tekenles was het dus een koud kunstje.

Dat is dus het antwoord op hoe leer je tekenen. Moeilijk is het niet. 

Mijn naam is Paul Bakker en ik leerde tekenen door natekenen. Later begreep ik door vormen te vereenvoudigen dat het sneller en makkelijker ging.

Wanneer je nu kijkt op internet kom je vooral veel ‘oefeningen’ tegen waar je jezelf kunt storten op allerlei saaie vormen. Om dingen als perspectief, negatieve ruimte en zelfs op zijn kop tekenen onder de knie te krijgen.

Ik zie dat als een omweg naar wat je wilt. Ben er ook nooit aan begonnen.

Techniek waarmee je bijvoorbeeld gezichten beter laat uitkomen door het mengen van houtskool en potlood

Creativiteit waardoor je dingen combineert en onverwachte composities maakt. Tekeningen met een verhaal

Brein probleem. De rechter is het net niet. Terwijl ik juist dacht dat die beter zou worden want de linker maakte ik het eerst….

Leren tekenen – de inhoud

Later bedacht ik wat is nou belangrijk wanneer je een tekening realistisch wilt laten lijken. Welke onderdelen helpen je daar het meest bij.

Op deze pagina zie je die punten waar je het meest baat bij hebt als je gaat leren tekenen. Onderaan het artikel, net voor de conclusie, staan de links naar het vervolg.

Teken technieken

Soort papier!

Vereenvoudigen: waar begin je mee

Contrast en schaduwen

Compositie/perspectief

Over oefeningen

Natekenen

Kijken

Conclusie

De technieken en oefeningen waar je snel mee leert tekenen

Tekentechnisch is de nummer 1 uitdaging: hoe je op een plat oppervlak, tekenpapier, een beeld 3d laat lijken. 

Dat begint met iets wat vaak vergeten wordt. Prachtige potloden, gum of zelfs een elektrisch gum, maar papier…zo goedkoop mogelijk. 

Teken niet op lawaaibomen papier

Of je het verschil tussen zwart en wit (contrasten) goed kunt tekenen hangt ook af van materiaal. Het meest onderschatte hierin is papier. 

 Als mensen tekenles bij mij gaan volgen zie ik dat echt 9 van de 10x voorbij komen. Goedkoop papier. Op gewoon tekenpapier, spekglad, wat je bij de Hema of Action haalt, kun je nauwelijks echt doezelen.

Daarvoor heb je papier met  structuur nodig. Zoals Strathmore 400, Canson 160 grams of 360 grams Acryl. 

Ja, een voorbeeld dan: eigenlijk kun je het beter zelf uitproberen, dan merk je gelijk hoe papier niet alleen tegenwerkt maar ook voor je kan werken….

Maak het jezelf niet onnodig moeilijk. Je steekt veel tijd in een tekening. 

Deze schets maakte ik op goedkoop papier. Door het gladde oppervlak zie je met doezelen al gauw vlekken op plekken waarvan je denkt: ‘Moet dat nou..’

De definitieve tekening maakte ik op Strathmore 400. Mooie schaduwen en echt zwart. Realistisch tekenen hangt ook af van je materiaal…

Leren tekenen waar begin je

In het begin zie je wat je wilt tekenen zoals het is. Logisch. Maar daarmee verlies je het overzicht. De oplossing is : vereenvoudigen.

Ik weet nog dat ik als kind vliegtuigen wilde tekenen, maar ja, perspectief en zo. Het was een puzzel. Tot ik alles ging omzetten in vierkanten en kubussen.

Iedereen kan een kubus tekenen. Om elke vorm kun je een kubus zetten. Waardoor je opeens inzicht hebt in perspectief.

Hetzelfde geldt voor gebogen lijnen: zet er een rechte lijn naast en je tekent hem makkelijker en nauwkeuriger.

Maak het niet moeilijk, gebruik rechte lijnen om te schetsen. Voor ik aan een definitieve tekening begin schets ik wat ik wil tekenen op deze manier. Op goedkoop papier. Wanneer de tekening klaar is zet ik hem over op het formaat en beter tekenpapier. 

Hulplijnen

Mijn eerste portrettekeningen zitten vol hulplijnen. Omdat het je helpt om de juiste verhoudingen van een onderwerp te vinden.

Ik maakte veel van dit soort tekeningen waar vooral de eerste lijnen er nog al hoekig uitzien. Maar het is makkelijker eerst rechte lijnen te tekenen waarna je er vervolgens de  gebogen tegenaan zet. 

De hoek van een lijn

Hulplijnen maken een hoek ten opzichte van de randen van jouw papier. 

Op dit schetsje zie je hoe dat eruit ziet. Wat je nu doet voor je begint is de globale richting van een lijn tekenen. Dat doe je door te kijken welke hoek die lijn maakt met de rand van jouw referentie, meestal een foto.

Als je die hebt is het opeens veel makkelijker om de lijn die bijvoorbeeld de wang maakt er naast te tekenen. Dat voorkomt bijvoorbeeld dat je de inkeping bij de mond 1) te fors maakt.

Wat je vaak ziet bij beginners.  Ook de kin 2) geeft nog weleens problemen maar met deze lijnen kun je precies bepalen hoe die ronding getekend moet worden.

Wat ik ook vaak doe is de lijnen om de ogen tekenen 3) omdat je zo voorkomt dat je de wenkbrauwen te dicht of te ver van de ogen tekent.

Het grote voordeel als je vanaf een foto tekent: een foto is ook plat. Het enige wat je hoeft te doen is de hoeken bepalen die de lijnen maken en dat over zetten op jouw papier. Wanneer je dat eenmaal onder de knie hebt teken je makkelijker de verhoudingen. 

Contrast maakt de illusie van 3D

Als er nog één onderdeel belangrijk is dan is het deze wel: contrast. Veel mensen die beginnen met tekenen slagen er niet in om te spelen met licht. Wat contrast nu eenmaal is. 

Dat ligt aan het materiaal, met grafietpotlood is het lastig echt mooi zwart te maken, het soort papier als je al zag maar ook aan de kennis. Wat je met contrast kunt doen. Hoe je contrast en toonwaarden gebruikt en waar het invloed op heeft zie je in dit onderdeel.

Wanneer je weet wat je met contrast en toonwaarden doet kun je ook omgaan met perspectief, wat je tekeningen realistischer maakt, en snap je hoe je de nadruk kunt leggen op een deel van het onderwerp. Dit soort dingen maken een tekening van gewoon goed naar echt geweldig.

Ja, niet de meest makkelijke. Omdat contrast voor veel dingen zorgt:

• sfeer/licht,
• diepte/perspectief
• en compositie.

Als het over compositie gaat: plan de toonwaarden/schaduwen in jouw tekening.

Als het gaat om materiaal is de oplossing voor contrast: houtskool en speciale potloden als Derwent Onyx

Met contrast kun je accent leggen op het onderwerp: donker om licht waardoor het lichte deel er meer uitspringt

En perspectief laten zien: donker op de voorgrond geeft diepte.

Contrast – accent leggen

Wanneer je een lichte achtergrond hebt en je zet daar een donkere voorgrond tegenover breng je het aandachtspunt naar daar waar de scheiding tussen licht en donker valt. Omgekeerd, een donkere achtergrond met een licht onderwerp werkt precies zo. Wat je hieronder ziet:

Op de eerste schets zie je dat het licht vlak is. Dan krijg je een tekening die niet echt een sfeer oproept. . Gebrek aan contrast maakt ook dat je niet weet waar de nadruk nu ligt

De tweede geeft het verschil: door de lucht donkerder te maken en de voorgrond springt de panter op de pilaar er beter uit. Zo is het onderwerp in één keer duidelijk

Diepte/perspectief met contrast

Diepte en perspectief. Je tekent een rechthoek. Is plat. Zet de lijnen schuin, teken er 2 donkere lijnen in en het lijkt gelijk 3D.

 Zwarten en grijzen zorgen voor diepte met contrast

Op de 3 voorgaande afbeeldingen zie je wat contrast doet. De opbouw met de lijnentekening, de schaduwen met houtskool en dan als je de achtergrond erin zet krijg je je een goed idee van de uiteindelijke belichting.

Op de laatste foto zie je links de het begin van de haren. Die lopen door in het donkere deel ernaast. Maar die teken ik erin met gum. 

De hele achtergrond bestaat uit een onderlaag van zachte houtskool en daarover 3B potlood. 

Voorkom dat het een zooitje wordt

Op een foto staan veel meer toonwaarden dan echt nodig zijn voor een tekening. Iets wat ik bewust leerde was het gebruiken van toonwaarden planning.  Dat lijkt niet zo spannend maar geeft je inzicht in waar je accenten legt in een tekening.

Na verloop van tijd denk je er niet meer over na maar voordat het zover is loont het de moeite om bewust een aantal tekeningen te maken waarbij je planning consequent gebruikt. 

Vormen ondersteunen

Met contrast kun je ook vormen ondersteunen. Als bij deze portrettekening, waarbij het zwart de vorm van het gezicht beter laat uitkomen. 

Wat je bij de pijlen op de volgende afbeelding ziet

Contrast – Compositie

Het snelst gaat dat wanneer je jouw tekening verdeeld in voor, midden en achter.

Een voorbeeld van compositie:

De onderschildering voor een olieverf schilderij wat ik maakte, laat je de ‘formule’ zien: Bij compositie vraag je jezelf 2 dingen af: hoe lijkt het 3D (diepte maken) en waar vestig ik de aandacht op?

De horizon is vlak waarbij diepte vooral wordt gemaakt door het (witte) pad naar achteren. De paal op de voorgrond versterkt deze illusie samen met het donkere vlak onder de bomen rechts.

• 1 horizon lijn
• 2 paal op de voorgrond geeft diepte in het beeld
• 3 pad waar je oog naar toe trekt en je leidt naar de achtergrond
• 4 groot contrast vooraan trekt naar voren en geeft diepte

Compositie – met lijnen tekenen

Op de volgende afbeeldingen zie je wat compositie doet in de lijnentekening. In de laatste afbeelding is de boom verplaatst. 

Jij mag zeggen welke van de 2 je meer aanspreekt. Dat antwoord is gevoel voor compositie.

Compositie – met toonwaarden tekenen

Dezelfde tekening. Je ziet wat zwart doet met compositie. Frontale botsing met boom.

Een stap verder, accent naar de achtergrond waardoor er meer diepte komt.

En door de ‘verbindingslijn’ door te maken leg je de link met de achtergrond

Leren tekenen is vooral weten hoe je een tekening 3D laat lijken op een plat vlak. De 2 belangrijkste elementen daarin zijn perspectief en toonwaarden/contrast.

De manier waarop je dat doet zijn niet moeilijk als je al zag. Makkelijk te onthouden en als je ze steeds gebruikt zien je tekeningen er veel realistischer uit.

Oefeningen

Oefenen is voor mij natekenen. Het voordeel hiervan is: je pakt altijd onderwerpen die jouw aanspreken. Vind je iets leuk, gaat het automatisch makkelijker. En…wat je leuk vindt lukt ook sneller. 

Om technieken te leren: neem kleine onderdelen van het geheel. Zijn snel klaar en genoeg om een bepaalde tekentechniek te oefenen.

Hoe eerder je iets af hebt, hoe beter het gevoel wat je erover hebt. En dan wil je verder. Ik zou niet graag doorgaan als ik enkel mijn prullenbak kan vullen.

Begin niet met alles tegelijk. Pak een onderdeel.

Het begint met een paar simpele lijnen, je hoeft zo niet ineens de hele verhoudingen van een gezicht goed te hebben, waarna je het oog en de huid/schaduwen kunt invullen. 

Het is ook dé manier om materiaal te leren en later mee te experimenteren.

Ik tekende veel dit soort oefeningen met potlood en houtskool als de voorbeelden hieronder:

Kwartiertjes tekenen

In het begin denk je gewoon teveel na. Logisch, je vraagt je steeds af of het wel lijkt, of het wel goed gaat.  Klopt dit wel, moet ik de volgende streep hier of net iets schuiner neerzetten? Dat is waarom je schetsjes beter in een kwartiertje kunt oefenen. Met de timer aan.

Je neemt een foto, liefst ongeveer 20 x 30 cm of je tekent van het scherm. Het doel van elke schets is niet een geweldige tekening. Maar om met de lijnen zo dicht mogelijk bij de vorm te komen. 

Vind je gezichten in het begin een brug te ver? Kies je iets anders.

Begin vooral met de dingen die je echt leuk lijken. Laat je niet verleiden met oefeningen die je om te oefenen zou moeten doen. Naar mijn ervaringen, zowel met mijzelf als met lesgeven, wegen die nooit op tegen de tijd die je ermee verliest.

En als afsluiting nog over ‘kijken’. Je leest weleens ‘kijken als een kunstenaar’ of ‘anders kijken’ Of misschien las je weleens iets over op zijn kop tekenen. 

Daar zit wel iets van waarheid in. Het komt er op neer dat je van tijd tot tijd afstand neemt van jouw werk. Want dan zie je opeens dingen die je eerder niet zo opvielen.

Verder besteed ik daar geen aandacht aan: als je gaat natekenen en je gebruikt hulplijnen leer je  ‘kijken’ als vanzelf. 

Leren tekenen het vervolg

Met voorbeelden waarmee je realistisch gaat leren tekenen

Conclusie

Leren tekenen is voor mij altijd natekenen geweest. Van een afbeelding of uit het echt. En dan opnieuw uit mijn hoofd. Vergelijken en opnieuw. Tot het leek.

En nee, dat hoeft geen uren werk te zijn, vaak had ik maar een half uurtje per dag. Zeker wanneer je overdag werkt bij de baas, of in mijn geval ook s’nachts, is dat niet altijd even makkelijk. 

Maar wanneer je uit je hoofd leert tekenen krijg je een soort sneeuwbal effect. In het begin natuurlijk moeizaam, heb heel wat prullenbakken geleegd. Maar dat vergeet je bij de dingen die wel lukken. 

Voor mij zijn de belangrijkste manieren om te gaan leren tekenen: natekenen, hulplijnen gebruiken en de nadruk op contrasten leggen

Ook leer ik iedereen experimenteren met licht. Licht maakt een tekening of het onderwerp uniek. Al weer een tijd terug plakte ik de volgende afbeelding in mijn aantekeningen schrift.

Deze vat het voorgaande in één keer samen. Je ziet hoe met licht, in dit geval schaduwen, vormen minder saai maken.

Een mooi voorbeeld van iemand die veel met licht werkte is Rembrandt. Wanneer je zijn portretten bekijkt krijg je een idee over hoe je een portrettekening interessant maakt. Leuker om naar te kijken.

1. Begin niet met alles tegelijk. Leer ze stuk voor stuk zoals het realistisch haren tekenen, huidtinten tekenen, ontdek waarom je niet foto realistisch kan tekenen zonder doezelaar, experimenteer met doek, watten, tissue en gum.
2. Het meest onderschatte van alles: goed papier. Laat papier niet tegen je werken. Goedkoop is …Ik teken op Strathmore 400, Canson 160 grams, of acryl papier 360 grams
3. Teken je van foto’s: niks mis mee maar neem eentje van minstens a4 formaat. Of teken van het scherm. (Kun je ook nog inzoomen op details)
4. Weinig tijd? Elke dag een half uurtje leren tekenen geeft sneller en meer resultaat dan 1x in de week een halve dag
5. Heb je nog lawaaibomenpapier over? Gebruik het om te schetsen. Kun je gummen en strepen tot het helemaal goed is. Zet het dan met een Light Pad over op goed papier. Beschadig je het goede papier niet.
6. Teken met hulplijnen. Gaat veel makkelijker en je hebt eerder de juiste vorm te pakken.
7. Twijfel je over perspectief in jouw tekening? Zet er een kubus op/over/omheen. Dan zie je het gelijk.
8. Koop een zak watten. Slijp jouw potloden met een mes en bewaar het grafietpoeder. Met watten en grafietpoeder maak je prachtige achtergronden en meer…zoals wolken. Kortom: experimenteer.
9. Gebruik houtskool. Het is 1 van de 3 waarmee je gelijk 80% meer realistisch gaat tekenen

Met portret tekenen is het net als met een recept.

Weten wat erin moet maakt nog geen geweldig gerecht.

Wat telt is dat wat je met die ingrediënten doet.