dat je niet alles tekent wat je ziet maar de illusie wekt dat je dat wel deed.

Bij realistisch portret tekenen is het niet nodig om alles te tekenen wat je ziet. Het is zelfs veel beter om dat helemaal niet te doen. En nee, helaas, het maakt portrettekenen niet makkelijker. Eerder moeilijker. Omdat je voor de keuze staat: wat wel en wat niet?

Waarom dan niet alles tekenen?

Het klinkt logisch. Zoveel mogelijk tekenen. Dan lijkt het toch steeds meer? Super realistisch wordt het met al die details. Maar heb je al eens geprobeerd al haren te tekenen? Of alle wimpers? Ja, logisch, he,he. Dat gaat natuurlijk niet.

O.k., daar zijn we het over eens. Maar alle schaduwen in een gezicht? Alle toonwaarden die je op jouw voorbeeld ook ziet? En wat als ik je vertel dat ogen realistischer lijken als je het wit, de reflectie, groter maakt dan op jouw voorbeeld?

Omdat we een tekening nu eenmaal anders bekijken, of beter interpreteren, dan een foto. Een foto met 3 toonwaarden zien we als nep. Maar bij een tekening is dat weer niet zo. Dat kan zelfs een realistisch portret opleveren.

Hoe kijk je dan naar een tekening?

Onze hersenen hebben de neiging dat wat er niet is zelf af te maken. Als jij de ogen herkent van iemand, bijvoorbeeld vanaf een foto, dan heb je als vanzelf, onbewust en in millimilli seconden het beeld van het gezicht voor je. Dat werkt op dezelfde manier als met woorden.

Het kost je geen enkele moeite om deze woorden af te maken

Maar dat is op een meer bewust niveau. Met beeld gaat dat onbewust. Omdat je dan meer ruimte heb om dat wat ontbreekt in te vullen. Dat komt ook omdat mensen meer visueel ingesteld zijn dan tekst. Je kent het wel: een plaatje zegt meer dan 1000 woorden. En die ruimte, of keuze eigenlijk, maakt dat je nog iets anders gaat doen:

Interpreteren

Interpreteren van iets is voor iedereen uniek. De overeenkomsten die er wel zijn heten archetypen. Hoewel je kijkt met ogen maken de hersenen het beeld af.

Misschien ken je nog wel die proef met één zin. Persoon één begon met een simpele zin en vertelde hem aan de ander. Honderd personen later was de originele zin compleet weggevaagd. Zo is het met beeld ook (onbewust en razendsnel.) Dat wat je niet herinnert vul je automatisch aan.

Kijken is interpreteren

Ieder mens interpreteert. Hoe je interpreteert hangt van genen af en wat je allemaal doet en ervaart. Dat zie je terug in kindertekeningen maar ook bij kunstenaars, denk maar aan wereldberoemde voorbeelden als Vincent van Gogh. Zijn manier van leven en zijn psyche vormde zijn schilderijen.

Realisme is niet gewoon alles kopiëren

Vaak wordt realistisch portret tekenen verward met zoveel mogelijk tekenen van wat je ziet. Realistisch tekenen is niets meer dan een illusie op een plat vlak vertaald door onze ogen in 3D beeld. En de kwaliteit van die vertaling wordt gestuurd door de portrettekening zelf, dus de persoon die hem maakte.

Dat sturen heeft niet alleen met beeld te maken. Als je nu de afbeelding zo ziet van de ogen zie wel dat het lastig is om te zien welke de foto is en welke de tekening. Maar door de manier van presenteren weet je het eerder.

Maar ik heb het getest met de afbeelding van de tekening links te plaatsen en de foto dus rechts. En dan op de foto ook het bovenste deel wit gemaakt. Toen werd de de uitkomst opeens anders. Gewoonweg omdat we vertrouwd zijn met van links naar rechts kijken en lezen. En dat is waar je met realistisch portret tekenen gebruik van maakt: illusie.

Met tekenen gebruik je ook van dit soort voorkeuren. Bijvoorbeeld hoe we iets op een afstand zien. Als je elk haartje wat je ziet in een gezicht gaat tekenen heb je niet alleen een klus maar het resultaat is ook nog eens minder echt. Wat je ziet bij oogwimpers.

Kleine details kunnen het wel echter maken, als je bij uitvergroting van hetzelfde oog ziet. Wat vooral helpt is het wit van het papier. (de lichte plekken om het oog). Deze bij de pijlen zijn gemaakt met een  makkelijke methode: met 4H potlood.

Je maakt als het ware groeven in jouw papier en gaat daar overheen met potlood. In de groeven komt geen grafiet en dat blijft dus wit.

Wat je ziet aan de rechterkant. (links is nog niet klaar) De haren die je ziet tegen de donkere achtergrond zijn getekend met een stukje gum waar ik een punt aan maakte met een mesje. En je kunt het ook heel mooi doen met een Tombow mono zero gumpotlood.

Conclusie

• Het wit van het papier is doorslaggevend in het wel of niet echt laten lijken van een portrettekening,
• Teken liever eerst de schaduwen of toonwaarden van hele vlakken voor je aan details begint,
• Vraag je af of details die je wilt gebruiken echt iets toevoegen.

Het geheim achter een realistisch portret is de illusie van ‘echt’ opwekken bij de kijker. En ook al lijkt het logisch dat je dan alles tekent wat je ziet, het is juist precies tegenover gesteld. Het lijkt eerder net echt als je niet alles tekent.